Meslek Eğitim Kanununca (3308 kanun sayılı) Usta; Herhangi bir mesleğin gerektirmiş olduğu bilgi, iş ve beceri alışkanlıklarını kazanan, bu alışkanlıkları hizmet ve mal üretim aşamalarında, iş hayatı tarafından kabul edilecek şekilde ve standartlarda uygulayan, üretim aşamalarını planlayabilen, üretim aşamaları sırasında çıkabilecek problemleri çözebilen, duygu ve düşüncelerini sözlü, resim ya da yazıyla açıklamakta zorlanmayan, üretim ile ilgili pratik tarzda hesaplamaları gerçekleştirebilen kişilere denir. Ustalık belgesi de bu konularda yeterlilik gösteren kişilere verilir. Ustalık belgesine sahip olan kişiler ya da bu belgeye sahip olan kişileri çalıştıranlar, bağımsız şekilde iş yeri açabilirler. Çok tehlikeli ya da tehlikeli sınıfta yer almış olan işlerde ancak Ustalık Belgesi, Mesleki Orta Öğretim Mezuniyet Belgesi, MYK belgesi olanlar çalışabilir.
Ustalık belgesi öncelerden Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan, Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Mesleki Eğitim Merkezleri tarafından verilmekteydi. Belge yine bu kurum tarafından verilmektedir. Ancak kurum yine Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki ve Teknik Genel Müdürlüğü’ne bağlandı.
Ustalık belgesini alabilecek kişiler;
Aynı dalda kalfalık belgesi sahipleri, aynı meslek dalında bahse konu mesleğin lisesini başarıyla bitirenler ile herhangi bir meslek dalında lise ve üzeri mezunlarından toplam 8 yıl, ilkokul mezunlarından toplamda 11 yıl, bu meslekte fiili olarak çalıştıklarını belgeleyenlerden (SGK Hizmet Dökümü ile), ustalık sınavlarına girerek başarılı olanlar alabilirler.
Yine Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tespit edilmiş meslek gruplarında çalışmakta olup, bakanlık tarafından ilan edilecek tarihten itibaren, 3 ay içinde başvuru yapanlardan, 16 yaşını doldurmuş olan kişiler süre ve içeriği bakanlık tarafından belirlenecek olan eğitime tabi tutularak, 18 yaşını doldurmuş olanlar ise doğrudan kalfalık sınavına alınırlar. Kalfalık belgesini kazanan ve 22 yaşını doldurmuş kişiler eğer ustalık sınavlarını kazanırlarsa ustalık belgesini hak kazanırlar.
Lise ve dengi teknik ve mesleki eğitim kurumlarından 1985 1986 öğretim yılı sonuna kadar mezun olmuş olanlara doğrudan ustalık belgesi verilir. En az 3 sene süreli teknik ve mesleki orta öğretim kurumlarından ya da teknik ve mesleki eğitim, kurum ya da okullarından mezun olanlar, Bakanlık tarafından düzenlenecek ustalık eğitim kurslarına katılma şansına sahiptirler. Bu kişiler isterlerse direkt ustalık sınavına da girebilir.
Ustalık ve Kalfalık belgelerini almanın 2 yolu vardır; Fiilen eğitimlere devam etmek suretiyle, ikincisi eğitim almadan direkt sınavla belge alımı.
Mesleki Eğitim Merkezlerinin düzenlediği Çıraklık eğitimine katılım sağlayarak ve iki ya da üç yıl sonra yapılacak sınavlara girilerek Kalfalık Belgesi alınır. Daha sonra açılacak olan ustalık eğitimine katılmak suretiyle teorik dersler alınır. Kalfalık Belgesi alım tarihinden itibaren iki yıl ilgili meslekte faaliyet yaptığını yani pratik şekilde uygulama yaptığını belgelemiş olanlar, pratik uygulama sınavını başarıyla geçerek Ustalık Belgesi alırlar.
Bu seçenekte meslekte çalıştığını belgeleyenler, herhangi bir şekilde eğitim almadan denklik yolu ile eğer meslek lisesi mezunuysa ilgili dalda direkt sınava girerek alırlar.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 35. Maddesi gereğince, herhangi bir meslek dalında belli bir süre çalışanların, çalıştıkları bu süreleri SGK Hizmet Dökümüyle belgelendirmeleri durumunda, Çıraklık Mesleki Eğitim Merkezlerine yapacakları denklik başvurusu ile ilk olarak kalfalık, devamında da ustalık sınavlarına katılarak ve başarılı olunarak, ustalık belgesi alabilirler. Daha detaylı bir anlatım ile bir meslek dalında çalışıyorsanız ve bu meslek dalında ustalık belgesi almak istiyorsanız, eğer lise ve üzerin bir okul mezunu iseniz 8 sene, ilkokul mezunu iseniz 11 sene bu işte fiilen çalışmanız gerekir. Merkezden alacağınız denklik formu, SGK Hizmet dökümünüz, sağlık raporunuz, bir adet fotoğrafınız, mezuniyet belgesi fotokopisi, kimlik fotokopinizle beraber size en yakın olan Merkezine başvurmalısınız. Verdiğiniz belgeler, İl Denklik Komisyonu tarafından incelenir. Uygun görüldüğü takdirde, ilk etapta Kalfalık sınavına girmeniz ve de başarılı olursanız ustalık sınavına girmeniz şeklinde size denklik belgesi verilir. Alacağınız bu denklik belgeniz ile isterseniz belgenin verildiği merkezde isterseniz de farklı bir merkezde sınav başvuru yaparak, Kalfalık ve Ustalık sınavlarına girebilirsiniz.
Sınavlar eylül, haziran ve şubat ayları olmak üzere senede 3 defa yapılır. Bu sınavların haricinde başka sınavlar yapılmaz. Planlanmış olan bu sınavlara, Meslek lisesi mezunu olup da aynı meslek dalından ustalık belgesi almak isteyenler, çıraklık eğitimlerini başarı ile tamamlayıp kalfalık sınavına girmek isteyenler girebilirler. Bu konuda çok önemli bir nokta bulunur. Eğer denklik yoluyla sınava girilecekse, denklik işlemlerinin, sınav tarihlerinden en az bir ay öncesinde bitirilmesi gerekir. Çünkü İl Denklik Komisyonları belirli tarihlerde toplanırlar ve de buna bağlı olarak denklik belgelerinin alımı belirli süreler alır.
Fiilen çalışma belgelenirse; denklik yolu ile yapılacak başvuruda Kalfalık Belgesi almak için, ilk başvuru tarihinden itibaren yaklaşık olarak bir ya da iki ay denklik süreci, bir ay sınav süreci ve bir ay da belgenin basılıp ulaşma süreci olacağından, yaklaşık olarak 3 ya da 4 aylık bir zaman zarfı sürmektedir.
Ustalık Belgesi alabilmeniz için de bir sonraki sınav dönemi beklenmelidir. Eğer şubat döneminde kalfalık belgesi alındıysa ve haziran döneminde ustalık sınavına girilecektir, denklik işlemleri ile beraber bu süre ocak ve temmuz ayları arasında olacağından en az altı ay demektir.
Ustalık belgesi sahibi kişiler kendi iş alanlarında eğitim veremezler. Fakat ustalık yeterliliği almış olan kişiler, Bakanlık tarafından açılacak olan iş pedagojisi kurslarını başarılı bir şekilde tamamlarlarsa, ustalık öğretici belgesi alırlar. Eğer bu belge alınırsa, kişi kendi uzmanlık alanında eğitim verebilir. Herhangi bir iş yerinde çırak, kalfa ya da usta çalışabilmesi için, o iş yerinde çırak ve de kalfanın eğitiminde sorumlu olacak ve usta öğretici belgesine sahip bir usta öğretici olmalıdır. Usta eğiticilik kursları, Meslek Eğitim Merkezi tarafından, sayı 12 kişiye ulaşınca başlatılır. Kursa devamlılık zorunludur. Eğer toplam ders saatinin dörtte birinden daha fazla devamsızlık yapılırsa, başarısız sayılır. Kurs içeriği 40 saatten oluşan 8 dersten ibarettir. Alınan bu kurs eğitimi sonucunda başarılı olanlar, Ustalık Öğreticilik Kurs Belgesi verilir.
Ülkemizde mesleklerin ayrılması açısından 8 adet seviye mevcuttur. Ustalık Belgesi 4. Seviye (Mesleki Orta Öğrenim Belgesiyle) Kalfalık Belgesi 3. Seviyedir. Çok tehlikeli işlerde çalışılacaksa, Mesleki Eğitim belgesine de sahip olunması gereklidir. Özellikle de MYK tarafından yayınlanmış olan 48 adet meslek dalında çalışılacaksa, Mesleki Yeterlilik Belgesi, Ustalık Belgesi ya da o mesleğe ait meslek lisesi diploması olmalıdır. Kalfalık Belgesi bu meslekler için kabul edilmez.
